De gemeente werkt samen met anderen om haar gemeentelijke doelen zo effectief en efficiënt mogelijk te realiseren. Soms doen we dat door te participeren of deel te nemen in een verbonden partijen. Dat betekent dat we samen met anderen (meestal andere gemeenten, soms met de provincie of andere instanties) een verbintenis aangaan om taken tot uitvoer te laten brengen. Daarbij kan sprake zijn van een basispakket dat door alle deelnemers in de samenwerking wordt afgenomen met daarnaast een aanvullend (maatwerk-)pakket dat voor afzonderlijke deelnemers wordt geleverd.
We spreken enkel van een verbonden partij als de gekozen vorm van samenwerking leidt tot een rechtspersoon en we daarin zowel een bestuurlijk én financieel belang hebben. Bijvoorbeeld als de gemeente aandelen heeft in een vennootschap en sprake is van een vertegenwoordiging in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Als sprake is van alleen een bestuurlijk of financieel belang, dan is de organisatie wel een (maatschappelijke) samenwerkingspartner, maar noemen we het geen verbonden partij. Bijvoorbeeld als sprake is van een subsidierelatie (financieel belang) of een bestuurlijk samenwerkingsverband zoals bij de Zuidvleugel (bestuurlijk belang).
De gemeente kan twee rollen hebben richting een verbonden partij, de rol van eigenaar en van opdrachtgever. Als (mede)eigenaar beslist de gemeente over de oprichting, het pakket van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de verbonden partij. In die rol neemt ze eventueel deel aan het bestuur van de verbonden partij en/of de koersbepaling via stemming (bijvoorbeeld in geval van aandeelhouders). Als opdrachtgever geeft de gemeente - binnen dat afgesproken pakket - aan welke taken ze hoe uitgevoerd wil zien.
Tussen beide rollen en de belangen die daaruit voortvloeien, kan een spanningsveld bestaan. De eigenaar rol richt zich op de levensvatbaarheid, continuïteit en beheersen van het 'ondernemersrisico' van de (samenwerking-)organisatie. Bij bepaalde samenwerkingsvormen is de gemeente wettelijk verplicht om tekorten aan te vullen als de financiële resultaten tegenvallen. Als opdrachtgever heeft de gemeente belang bij een zo goed mogelijke prijs-/kwaliteitsverhouding voor de afgesproken dienstverlening. Soms komen de rollen samen, bijvoorbeeld in de rol van aandeelhouder. De gemeente wil invloed uitoefenen op de strategie en investeringen:
- beleidsmatig: de uit te voeren activiteiten ten gunste van ons gebied.
- qua maatschappelijk verantwoord ondernemen: social return, duurzaamheid en diversiteit benoemingen en beloningen bestuurders en commissarissen (Wet Normering Topinkomens).
- financieel: risicobeheersing, niveau van eigen vermogen organisatie en aandeelwaarde.
Rond bepaalde taken is de samenwerkingsvorm en het schaalniveau door de wetgever bepaald (onder andere bij de Veiligheidsregio en GGD, dat is op Zuid-Holland Zuid schaal). Bij andere taken kiezen we op zelf voor de vorm en schaal van samenwerking (bijvoorbeeld Drechtwerk op Drechtstedenschaal).
Meer informatie over verbonden partijen treft u in de Nota Verbonden Partijen . Deze nota biedt een kader voor deelname aan en het sturen op de verbonden partijen van de gemeente. Vanwege het bestuurlijke en financiële belang is sturing op en monitoring van verbonden partijen gewenst. In het algemeen geldt daarbij: hoe groter het bestuurlijke (beleidsmatige) en financiële belang is, hoe wenselijker meer inzicht in en effectieve sturing op onze verbonden partijen is.